ไม่มีใครในแวดวงดาราศาสตร์ไม่รู้จักกลุ่มดาว นักดูดาวก็เริ่มต้นด้วยการดูกลุ่มดาว นักดูดาวมือฉมังก็ต้องรู้จักกลุ่มดาวเพื่อใช้ในการบอกตำแหน่งของวัตถุท้องฟ้าอย่างคร่าว ๆ นักดาราศาสตร์ก็ใช้กลุ่มดาวซึ่งมีการกำหนดขอบเขตอย่างชัดเจนในการอ้างอิงถึงพื้นที่บนผืนฟ้า
กลุ่มดาวที่ยอมรับกันเป็นสากลกำหนดโดยสหพันธ์ดาราศาสตร์สากล มี 88 กลุ่ม มีชื่อเรียกสากล เป็นภาษาละติน แต่ละชาติแต่ละภาษาเมื่อนำไปใช้ ก็จะแปลงชื่อกลุ่มดาวภาษาละตินเหล่านี้ให้เป็นภาษาของประเทศตน ประเทศที่ใช้ภาษาอังกฤษ ก็ถอดไปเป็นภาษาอังกฤษ โดยใช้วิธีแปลความหมายบ้าง ทับศัพท์บ้าง เช่น Orion ก็แปลงไปเป็น Hunter, Telescopium ก็แปลงเป็น Telescope ส่วน Perseus ไม่แปลง ใช้ Perseus ตามภาษาละตินไปเลย
ของไทยเราก็เช่นเดียวกัน ชื่อกลุ่มดาวสากลเหล่านั้นก็มีชื่อไทย ๆ เหมือนกัน แต่น่าแปลกใจอยู่ไม่น้อยที่ชื่อกลุ่มดาวภาษาไทยนี้ยังไม่มีการกำหนดกันเป็นมาตรฐาน แม้แต่ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานก็ยังไม่มีบัญญัติไว้ มีเพียงชื่อกลุ่มดาวไทยเท่านั้น ที่ผ่านมาแต่ละหน่วยงานที่เกี่ยวข้องก็ต่างแปลงเป็นไทยตามความเห็นของตน นักเขียนเรื่องดาราศาสตร์หลายคนก็แปลงกันเอาเอง บางครั้งนักเขียนจากค่ายเดียวกันหรือวารสารฉบับเดียวกันก็ยังมีแนวทางการแปลงชื่อกลุ่มดาวเป็นไทยต่างกัน ไม่เว้นแม้แต่ "ทางช้างเผือก" คงต้องยอมรับกันตรง ๆ ว่าใช้กันอย่างตามอำเภอใจจริง ๆ
สมาคมดาราศาสตร์ไทยมีโครงการใหญ่โครงการหนึ่งชื่อว่า "โครงการพจนานุกรมศัพท์ดาราศาสตร์ อังกฤษ-ไทย เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษาครบ 6 รอบ 5 ธันวาคม 2542" ซึ่งได้ดำเนินการมานานหลายปีแล้ว ขณะที่เขียนบทความนี้โครงการนี้ได้ดำเนินมาราวครึ่งทาง ในพจนานุกรมฉบับนี้ จะมีทั้งศัพท์บัญญัติดาราศาสตร์กว่าสามพันคำ คำอธิบายศัพท์ พร้อมทั้งภาพประกอบแพรวพราว แน่นอนว่า ส่วนหนึ่งในศัพท์ในพจนานุกรมเล่มนี้ย่อมมีชื่อกลุ่มดาวรวมอยู่ด้วย การบัญญัติชื่อกลุ่มดาวเป็นชื่อไทยนี้ ได้มีการชำระระบบชื่อเดิม ๆ ที่เคยใช้กันมาใหม่ โดยอาศัยเหตุผลนานาประการ กลุ่มดาวหลายกลุ่มยังคงเป็นชื่อเดิมที่นักดูดาวหรือนักดาราศาสตร์คุ้นเคยดี บางกลุ่มดาวก็เปลี่ยนไปโดยสิ้นเชิง แน่นอนว่าแต่ละชื่อย่อมมีที่มาและเหตุผล แต่ในที่นี้จะขอเสนอเพียงชื่อกลุ่มดาวให้ทราบก่อน เนื่องจากมีการนำมาใช้กันจริงบ้างแล้ว โดยเฉพาะในคอลัมน์ปรากฏการณ์ท้องฟ้าและในโฮมเพจของสมาคมดาราศาสตร์ไทย สำหรับที่มาและเหตุผลนั้น "ทางช้างเผือก" จะนำเสนอในโอกาสต่อไปพร้อม ๆ กับที่มาของศัพท์บัญญัติดาราศาสตร์อื่น ๆ ที่ปรากฏอยู่ในพจนานุกรมฉบับค่อนทศวรรษเล่มนี้ด้วย
ตารางข้างล่างนี้แสดงชื่อกลุ่มดาวภาษาละติน ภาษาอังกฤษ และกลุ่มดาวภาษาไทยตามการบัญญัติใหม่ กลุ่มดาวบางกลุ่มมีมากกว่าหนึ่งชื่อ โดยเฉพาะกลุ่มดาวจักรราศี ซึ่งจะมีทั้งชื่อทั่วไปและชื่อที่มาจากราศีประจำกลุ่มนั้นด้วย ลำดับของชื่อไทยมีนัยสำคัญ โดยปรกติจะใช้ชื่อแรกไปใช้มากกว่าชื่อหลัง และเมื่อมีการสร้างคำประสมที่มีชื่อกลุ่มดาว ก็มักนำเพียงชื่อแรกไปประสมเท่านั้น
หวังด้วยเหตุผลที่สนับสนุนอยู่จะทำให้ชื่อกลุ่มดาวชุดนี้เป็นทางเลือกที่ดีทางหนึ่ง ส่วนจะได้รับการยอมรับและเป็นที่นิยมมากเพียงใด หรืออาจจะตายไปในวังวนของภาษา ผู้ใช้เท่านั้นที่จะเป็นผู้ตัดสิน
รายชื่อกลุ่มดาว 88 กลุ่ม
| ชื่อภาษาละติน | ชื่อภาษาอังกฤษ | ชื่อภาษาไทย |
| Andromeda | Andromeda | กลุ่มดาวแอนดรอเมดา |
| Antlia | Air Pump | กลุ่มดาวเครื่องสูบลม |
| Apus | Bird of Paradise | กลุ่มดาวนกการเวก |
| Aquarius | Water Carrier | กลุ่มดาวคนแบกหม้อน้ำ, กลุ่มดาวกุมภ์ |
| Aquila | Eagle | กลุ่มดาวนกอินทรี |
| Ara | Altar | กลุ่มดาวแท่นบูชา |
| Aries | Ram | กลุ่มดาวแกะ, กลุ่มดาวเมษ |
| Auriga | Charioteer | กลุ่มดาวสารถี |
| Boötes | Bean Driver | กลุ่มดาวคนเลี้ยงสัตว์ |
| Caelum | Chisel | กลุ่มดาวสิ่ว |
| Camelopardalis | Giraffe | กลุ่มดาวยีราฟ |
| Cancer | Crab | กลุ่มดาวปู, กลุ่มดาวกรกฎ |
| Canes Venatici | Hunting Dogs | กลุ่มดาวหมาล่าเนื้อ |
| Canis Major | Great Dog, Big Dog | กลุ่มดาวหมาใหญ่ |
| Canis Minor | Little Dog, Lesser Dog | กลุ่มดาวหมาเล็ก |
| Capricornus | Sea Goat | กลุ่มดาวแพะทะเล, กลุ่มดาวมกร |
| Carina | Keel | กลุ่มดาวกระดูกงูเรือ |
| Cassiopeia | Cassiopeia | กลุ่มดาวแคสซิโอเปีย |
| Centaurus | Centaur | กลุ่มดาวคนครึ่งม้า |
| Cepheus | Cepheus | กลุ่มดาวซีฟิอัส |
| Cetus | Sea Monster, Whale | กลุ่มดาวซีตัส,กลุ่มดาววาฬ |
| Chameleon | Chameleon | กลุ่มดาวกิ้งก่าคะมีเลียน |
| Circinus | Compasses | กลุ่มดาววงเวียน |
| Columba | Dove | กลุ่มดาวนกเขา |
| Coma Berenices | Berenice s Hair | กลุ่มดาวผมเบเรนิซ |
| Corona Australis | Southern Crown | กลุ่มดาวมงกุฎใต้ |
| Corona Borealis | Northern Crown | กลุ่มดาวมงกุฎเหนือ |
| Corvus | Crow | กลุ่มดาวนกกา |
| Crater | Cup | กลุ่มดาวถ้วย |
| Crux | Southern Cross, Cross | กลุ่มดาวกางเขนใต้ |
| Cygnus | Swan | กลุ่มดาวหงส์ |
| Delphinus | Dolphin | กลุ่มดาวโลมา |
| Dorado | Swordfish | กลุ่มดาวปลากระโทงแทง |
| Draco | Dragon | กลุ่มดาวมังกร |
| Equuleus | Little Horse | กลุ่มดาวม้าแกลบ |
| Eridanus | River | กลุ่มดาวแม่น้ำ |
| Fornax | Furnace | กลุ่มดาวเตาหลอม |
| Gemini | Twins | กลุ่มดาวคนคู่, กลุ่มดาวมิถุน, กลุ่มดาวเมถุน |
| Grus | Crane | กลุ่มดาวนกกระเรียน |
| Hercules | Hercules | กลุ่มดาวเฮอร์คิวลีส |
| Horologium | Clock | กลุ่มดาวนาฬิกา |
| Hydra | Sea serpent, Monster | กลุ่มดาวงูไฮดรา |
| Hydrus | Water Snake | กลุ่มดาวงูไฮดรัส |
| Indus | Indian, American Indian | กลุ่มดาวอินเดียนแดง |
| Lacerta | Lizard | กลุ่มดาวกิ้งก่า |
| Leo | Lion | กลุ่มดาวสิงโต, กลุ่มดาวสิงห์ |
| Leo Minor | Little Lion, Lion Cub | กลุ่มดาวสิงโตเล็ก |
| Lepus | Hare | กลุ่มดาวกระต่ายป่า |
| Libra | Scales | กลุ่มดาวตาชั่ง, กลุ่มดาวตุลย์ |
| Lupus | Wolf | กลุ่มดาวหมาป่า |
| Lynx | Lynx | กลุ่มดาวแมวป่า |
| Lyra | Lyre | กลุ่มดาวพิณ |
| Mensa | Table Mountain | กลุ่มดาวภูเขา |
| Microscopium | Microscope | กลุ่มดาวกล้องจุลทรรศน์ |
| Monoceros | Unicorn | กลุ่มดาวยูนิคอร์น |
| Musca | Fly | กลุ่มดาวแมลงวัน |
| Norma | Rule | กลุ่มดาวไม้ฉาก |
| Octans | Octant | กลุ่มดาวออกแทนต์ |
| Ophiuchus | Serpent Bearer | กลุ่มดาวคนแบกงู |
| Orion | Hunter | กลุ่มดาวนายพราน |
| Pavo | Peacock | กลุ่มดาวนกยูง |
| Pegasus | Winged Horse | กลุ่มดาวม้าบิน |
| Perseus | Perseus | กลุ่มดาวเพอร์ซิอัส |
| Phoenix | Phoenix | กลุ่มดาวนกฟีนิกซ์ |
| Pictor | Painter | กลุ่มดาวขาตั้งภาพ |
| Pisces | Fishes | กลุ่มดาวปลา, กลุ่มดาวมีน |
| Pisces Austrinus | Southern Fish | กลุ่มดาวปลาใต้ |
| Puppis | Poop, Stern | กลุ่มดาวท้ายเรือ |
| Pyxis | Compass | กลุ่มดาวเข็มทิศ |
| Reticulum | Net | กลุ่มดาวตาข่าย |
| Sagitta | Arrow | กลุ่มดาวลูกศร |
| Sagittarius | Archer | กลุ่มดาวคนยิงธนู, กลุ่มดาวธนู |
| Scorpius | Scorpion | กลุ่มดาวแมงป่อง, กลุ่มดาวพิจิก |
| Sculptor | Sculptor | กลุ่มดาวช่างแกะสลัก |
| Scutum | Shield | กลุ่มดาวโล่ |
| Serpens | Serpent | กลุ่มดาวงู |
| Sextans | Sextant | กลุ่มดาวเซกซ์แทนต์ |
| Taurus | Bull | กลุ่มดาววัว, กลุ่มดาวพฤษภ |
| Telescopium | Telescope | กลุ่มดาวกล้องโทรทรรศน์ |
| Triangulum | Triangle | กลุ่มดาวสามเหลี่ยม |
| Triangulum Australe | Southern Triangle | กลุ่มดาวสามเหลี่ยมใต้ |
| Tucana | Toucan | กลุ่มดาวนกทูแคน |
| Ursa Major | Great Bear, Big Bear | กลุ่มดาวหมีใหญ่ |
| Ursa Minor | Little Bear | กลุ่มดาวหมีเล็ก |
| Vela | Sail | กลุ่มดาวใบเรือ |
| Virgo | Virgin | กลุ่มดาวหญิงสาว, กลุ่มดาวกันย์ |
| Volans | Flying Fish | กลุ่มดาวปลาบิน |
| Vulpecula | Fox | กลุ่มดาวหมาจิ้งจอก |
ที่มา:
http://thaiastro.nectec.or.th/library/newconstellation/newconstellation.php
